“`html

Suriye’de Heyet Tahrir eş-Şam’ın Şam’a Girişi ve Baas Partisi Dönemi

8 Aralık 2024 tarihinde, El Kaide’den ayrılıp kurulan Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ), Suriye’nin başkenti Şam’a girdi. Bu olay, Esad yönetiminin sona ermesiyle birlikte, Suriye’de 50 yılı aşkın bir Baas Partisi hükümetinin son bulduğunu gösteriyor.

Baas Partisi, genel anlamıyla Arap Sosyalizmi olarak bilinir ve bu model, tarihsel olarak Ortadoğu’da önemli bir yere sahiptir.

Baas Nedir?

Baas kelimesi, Arapça kökenli olup “rönesans” veya “diriliş” anlamlarına gelmektedir. Baasçılık, Arap ülkelerinin tek bir devlet altında birleşmesi fikrini savunur. “Birlik, Özgürlük, Sosyalizm” sloganıyla yola çıkan bu ideoloji, Arap birliğini sağlama ve dış müdahalelere karşı durma hedeflerini programında barındırmaktadır.

Baas Partisi’nin temel ilkelerinden bazılarını şöyle sıralayabiliriz:

• Birlik: Pan-Arabizm ilkesi birçok siyasi olayda tarihin derinliklerine karışmış, Mısır-Suriye birliği gibi girişimler ise başarısız olmuştur.
• Sosyalizm: Sömürge döneminden yeni çıkmış olan Suriye, sosyalist bir yapı ile yönetilmeye çalışılsa da bu durum, çoğu zaman adaletsiz ve mezhepsel bir yönetim biçimi oluşturmuştur.
• Özgürlük: Baas Partisi, iktidarında gazete ve siyasi partileri susturarak özgürlük ilkesini gerçeğe dönüştürmeyi başaramamıştır.

Arap Sosyalist Baas Partisi’nin Tarihçesi

Baas Partisi, 7 Nisan 1947 tarihinde kuruldu. Kurucuları Mişel Eflak, Selahaddin el-Bitar ve Zeki el-Arsuzi’dir. Resmi başlığı, Hizb el-Ba’ath el-Arabi el-İştiraki olarak belirlendi. Türkçe’de ise bu, Arap Sosyalist Diriliş Partisi olarak karşılık bulmaktadır.

Arap ulusunu bir araya getirerek birlik ve özgürlük mücadelesi yürütme amacı taşıyan Baas Partisi, büyük mülklerin kamulaştırılması, sendika haklarının tanınması ve toprak reformu gibi politikaları benimsemiştir.

1952 yılında Ekrem Havrani’nin Arap Sosyalist Partisi ile birleşerek Arap Sosyalist Baas Partisi adını alması, Suriye siyaseti için yeni bir güç merkezi oluşturmuştur. 1954 yılında demokrasiye geçerken, 142 sandalyeli parlamentoda 22 sandalye kazanarak ikinci büyük parti olmuştur.

Kurucu Mişel Eflak ve Saddam Hüseyin

Baas Partisi’nin İdeolojisi

Baas Partisi’nin ideolojisi, Arap milliyetçiliği, sosyalizm ve sekülerizm üzerine inşa edilmiştir. Arapların birliği ve modernleşmesini zorunlu gören Baas, 1958’de Mısır ile birleşme kararı almış fakat bu çaba başarıya ulaşamamıştır.

1960’larda partinin ideolojisi önemli bir değişim geçirmiş, Neo-Baas adı verilen bu yeni akım, Marksizm’den etkilenmiş ve dini söylemleri geri plana atmıştır. Sovyetler Birliği, bu yeni sol programı desteklemiş ve Irak Baas’ını “sağcı” ve “gerici” olarak nitelendirmiştir.

Hafız Esad, Suriye Baas’ının Önde Gelen Liderlerinden

1948’deki Filistin savaşındaki yenilgi, Arap dünyasında milliyetçi hareketlerin canlanmasına olanak tanıdı ve Baas Partisi, gençler, çiftçiler ile işçi sınıfını bir araya getirdi.

8 Mart 1963’te Baas subayları, partiyi sivil kontrol altına almak üzere gizli bir askeri komite oluşturdu. Bu komitenin üyeleri, Suriye’nin siyasi istikrarsızlığını bahane ederek iktidarı ele geçirmek için bir darbeye sahne oldular. Bu darbe neticesinde partinin politikaları ve liderleri arasında belirgin bir bölünme yaşandı.

Esad Ailesinin Yükselişi

Bu darbe, partinin genç liderleri ile eski liderler arasında bir çekişmeyi hızlandırdı. Yeni yönetim, Suriye tarihindeki en radikal yönetimlerden biri olarak bilindi. Darbenin ardından, 1970 yılında Hafız Esad iktidarı ele geçirdi.

Baas Partisi, sadece Suriye’de değil, aynı zamanda Irak, Yemen, Ürdün, Lübnan ve Libya’da da etkinlik göstermiştir. Ancak, bu ülkelerdeki Baas partileri arasındaki ideolojik farklılıklar zamanla belirgin hale gelmiştir.

Hafız Esad’ın Elektronik Yönetimi ve Beşar Esad Dönemi

Beşar Esad, 10 Haziran 2000’de babasının vefatının ardından cumhurbaşkanı oldu. Göreve başlamasıyla birlikte, “Şam Baharı” adı verilen bir reform dönemi başlattı. Bir yıl sonra bu süreç yerini “Şam Kışı”na bıraktı; güvenlik güçleri tarafından muhalefete karşı sert önlemler alındı ve birçok aydın tutuklandı.

2000’lerin ortasında, eski Lübnan Başbakanı Refik Hariri’nin suikastı, Suriye’nin iç politikasında büyük bir dönüm noktası oluşturdu. Ardından 2011’de başlayan protestolar ise Esad yönetimini sarsmaya başladı.

Protestocular, siyasi reformlar ve haklarını talep ettikleri gösteriler düzenlerken, Esad yönetimi bu hareketlere sert tepkiler gösterdi. “Arap Baharı” olayını küçümsemeye çalıştı ve protestocuları çeşitli suçlamalarla yaftaladı.

Irak Baas Partisi’nin Tarihçesi

Irak Baas Partisi, 1952’de Fuad el-Rikabi önderliğinde kuruldu ve hızlıca Suriye Baas teşkilatı tarafından tanındı. Partinin etkisi, Mısır ile Suriye’nin birleşme teşebbüsleri ve ardından 1958’de yapılan darbe ile arttı.

Irak Baası, 1958 ile 1968 yılları arasında arka arkaya gelen darbeleri etkili bir biçimde lehine çevirmeyi başardı. 8 Şubat 1963’te iktidara gelen ilk Baas hükümetinin kuruluşu, partinin gücünü pekiştirmiştir.

Saddam Hüseyin’in 1979 yılında iktidarı ele geçirmesi ile Irak Baas Partisi’nin tarihi dönüm noktalarından birine tanıklık edilmiştir.

“`